“Belfast” Aleksandry Łojek to jeden z lepszych przeczytanych przeze mnie w ostatnim czasie reportaży. Interesująca opowieść o podzielonym mieście, w którym podskórnie tli się wojna (pozornie zakończona w latach dziewięćdziesiątych). Autorka zbiera opowieści różnych osób, z obu stron, w udany sposób zachowując reporterską bezstronność. Może nie jest tak trudno w tym czarno-białym świecie stanąć na ziemi niczyjej i przyglądać się raz jednej, raz drugiej stronie. Pozostawiając kwestie racji i prawdy na boku.
Opisane historie odsłaniają dużo faktów o północnoirlandzkim konflikcie, o jakich nie miałam pojęcia. Pokazują totalność tej wojny domowej, która obejmuje nie tylko osoby chcące zaangażować się w działania wojenne, ale wszystkich. Po porozumieniach wielkopiątkowych (1994) zaczyna się proces pokojowy, ale ma on też swoje ciemne strony. Przede wszystkim pozostawia całe rzesze ludzi bez sensu ich życia – była nim dotąd walka z wrogiem. Poza tym, i jest to dla mnie najbardziej ciekawy aspekt, pozbawia ofiary możliwości zemsty. Skoro już nie jesteśmy w stanie wojny, wszelkie akty przemocy są nieuprawnione. A jednak się przydarzają i powinny pociągnąć za sobą określone skutki – zadośćuczynienie dla ofiar, uczczenie bohaterów, wymierzenie sprawiedliwości, jakkolwiek rozumianej. Jednak narzucony pokój paraliżuje te rytuały. Mieszkańcy Belfastu żyją więc w schizofrenii – zarazem w stanie wojny i po zakończeniu wojny. Poszczególne losy bohaterów reportażu układają się w obraz patologicznych społeczności i czasów. A jednak Autorka pokazuje, że jest nadzieja. Symptomatyczne, że wychodzi ona z otwarcia na świat Irlandii Północnej i rzesz napływających tam imigrantów, którzy w żaden sposób nie są stronami konfliktu (chociaż zdarzają się spektakularne “kariery” w organizacjach paramilitarnych lojalistów czy IRA), nieświadomie przekraczają niepisane zasady rządzące podzielonym miastem. Okazuje się, że im większa różnorodność, tym większe szanse na wyjście z impasu, z tego krwawego zwarcia dwóch niezdolnych do ostatecznego pogodzenia się stron.
Aleksandra Łojek, Belfast, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2015
Z mojej biblioteki 